Xét nghiệm kháng nguyên ung thư 125 hay CA 125

NHẮC LẠI SINH LÝ

Chất chỉ điểm ung thư (tumor marker) là một chất được các tế bào của cơ thể sản xuất khi đáp ứng với sự có mặt của ung thư. Kháng nguyên ung thư CA-125 là một glycoprotein bình thường có thể được thấy ở nội mạc tử cung và trong dịch tử cung song CA-125 bình thường không tìm thấy trong dòng tuần hoàn. Chỉ thấy có CA-125 trong máu khi có tình trạng phá hủy của các mô này (Vd: ở BN bị ung thư nội mạc tử cung hay ung thư buồng trứng). Do test có tần suất (+) giả cao, nên việc sử dụng XN này như một biện pháp sàng lọc được coi là không thích hợp.

MỤC ĐÍCH VÀ CHỈ ĐỊNH XÉT NGHIỆM

         - XN giúp theo dõi các ung thư biểu mô của buồng trứng.

CÁCH LẤY BỆNH PHẨM

XN được thực hiện trên huyết thanh. Không nhất thiết yêu cầu bệnh nhân phải nhịn ăn trước khi lấy máu làm xét nghiệm..

GIÁ TRỊ BÌNH THƯỜNG

< 35 U/mL hay < 37 kU/L

TĂNG NỒNG ĐỘ CA 125

Các nguyên nhân chính thường gặp là:

- Viêm tụy cấp và mạn.

- Ung thư vú.

- Xơ gan.

- Bệnh lý u tân sinh của đại tràng.

- U tân sinh nội mạc tử cung.

- Lạc nội mạc tử cung (endometriosis).

- Ung thư vòi trứng (fallopian tube cancer).

- Ung thư gan.

- Ung thư phổi.

- Ung thư buồng trứng.

- Ung thư tụy.

- Bệnh lý viêm tiểu khung (Vd: viêm phẩn phụ, apxe vòi trứng...).

- Viêm phúc mạc

- Ung thư tử cung.

CÁC YẾU TỐ GÓP PHẦN LÀM THAY ĐỔI KẾT QUẢ XÉT NGHIỆM

Nồng độ CA-125 tăng lên trong vòng 3 tháng đầu của thời gian có thai và trong thời gian kinh nguyệt.

LỢI ÍCH CỦA XÉT NGHIỆM ĐỊNH LƯỢNG CA-125

1.     Xét nghiệm được sử dụng để theo dõi đáp ứng với điều trị đối với ung thư buồng trứng và để phát hiện tình trạng ung thư tái phát: nồng độ CA-125 trong huyết thanh có tương quan với kích thước của tổ chức khối u.

2.     Đôi khi XN này cũng được sử dụng để sàng lọc các phụ nữ có nguy cơ cao bị ung thư buồng trứng (tiền sử gia đình bị ung thư buồng trứng) song hiện vẫn chưa phát hiện bị bệnh.

3.     XN có thể được sử dụng để loại trừ chẩn đoán ung thư buồng trứng: Trước một khối u vùng tiểu khung, một giá trị CA-125 bình thường cho phép loại trừ gần như chắc chắn chẩn đoán ung thư buồng trứng dạng nhầy (cancer ovarien mudneux).

CÁC HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH LÂM SÀNG DỰA TRÊN Y HỌC BẰNG CHỨNG

            Hiện vẫn chưa có một bằng chứng tin cậy nào chứng minh là có một test sàng lọc bất kỳ nào kể cả CA-125, siêu âm hay khám định kì vùng tiểu khung giúp làm giảm tỉ lệ tử vong do ung thư buồng trứng. Hơn nữa các bằng chứng hiện có liên quan với test sàng lọc giúp phát hiện ung thư buồng trứng giai đoạn sớm còn chưa đủ độ tin cậy để chỉ dẫn chẩn đoán sớm tình trạng bệnh lý này sẽ giúp làm giảm tỉ lệ tử vong cho bệnh nhân.

CÁC CẢNH BÁO LÂM SÀNG

            Các bệnh nhân có nguy cơ cao bị ung thư buồng trứng bao gồm các đối tượng thuộc tầng lớp nghèo, đẻ ít hay sinh con muộn, với tần suất bị mắc bệnh tăng theo tuổi.

            Yếu tố dự đoán mạnh nhất bị ung thư buồng trứng là tiền sử gia đình bệnh nhân có ung thư buồng trứng.