Xét nghiệm kháng nguyên ung thư 15-3 hay CA 15-3

NHẮC LẠI SINH LÝ

Chất chỉ điểm ung thư (tumor marker) là một chất được các tế bào của cơ thể sản xuất khi đáp ứng với sự có mặt của ung thư. Kháng nguyên ung thư 15-3 (Cancer Antigen 15-3 [CA 15-3]) là một glycoprotein được tìm thấy trong máu của các BN bị các bệnh lý lành tính và ác tính của vú, cũng như trong các ung thư biểu mô (carcinoma) vú đã di căn tới gan và xương. Tuy vậy, nồng độ CA 15-3 cao nhất được tìm thấy ở BN bị ung thư vú di căn.

Nồng độ CA 15-3 càng tăng cao chứng tỏ ung thư đang ở các giai đoạn nặng và càng làm tăng thêm khả năng dự đoán là đã có di căn.

MỤC ĐÍCH VÀ CHỈ ĐỊNH XÉT NGHIỆM

Để theo dõi đáp ứng với điều trị của một ung thư vú.

CÁCH LẤY BỆNH PHẨM

XN được thực hiện trên huyết thanh. Không nhất thiết yêu cầu BN phải nhịn ăn trước khi lấy máu XN.

GIÁ TRỊ BÌNH THƯỜNG

< 22 U/mL hay < 22 kU/L

TĂNG NỒNG ĐỘ CA 15-3

Các nguyên nhân chính thường gặp là:

- Ung thư vú và ung thư vú đã di căn.

- Viêm gan mạn.

- Xơ gan.

- Ung thư đại trực tràng.

- Bệnh xơ nang của vú (fibrocystic breast disease).

- Ung thư gan.

- Ung thư phổi.

-  Ung thư buồng trứng.

-  Ung thư tụy.

-  Bệnh sarcoidose (sarcoidosis).

-  Bệnh luput ban đỏ hệ thống.

LỢI ÍCH CỦA XÉT NGHIỆM ĐỊNH LƯỢNG CA 15-3

-  XN hữu ích trong chẩn đoán ung thư vú và đánh giá ung thư vú đã có di căn hay chưa:

+ Nồng độ CA15-3 tăng lên ở 10% các khối u lành tính của vú, 30 - 50% các ung thư vú chưa có di căn; 70 - 80% các ung thư vú đã có di căn.

+ Nồng độ CA 15-3 trong các tình trạng không phải là bệnh lý ung thư có xu hướng ổn định theo thời gian, trái lại trong ung thư vú di căn, nồng độ này tăng lên liên tục

-  XN rất hữu ích để theo dõi đáp ứng với điều trị của BN ung thư vú, nhất là ở các đối tượng có nồng độ CA 15-3 ban đầu cao hơn mức bình thường.

CÁC HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH LÂM SÀNG DỰA TRÊN Y HỌC BẰNG CHỨNG

Theo Hiệp hội Ung thư học lâm sàng Mỹ (American Society of Clinical Oncology) các dữ liệu hiện có chưa đủ để khuyến cáo sử dụng CA15-3 hay CA 27-29 để sàng lọc, chẩn đoán, phân chia giai đoạn hay theo dõi sau điều trị ung thư.

CÁC CẢNH BÁO LÂM SÀNG

Do nồng độ CA 15-3 có thể không tăng (trong giới hạn bình thường) ở giai đoạn sớm của ung thư vú, nên XN này không hữu ích khi sử dụng với mục đích sàng lọc ung thư vú.

CA 15-3 không đặc hiệu đối với ung thư vú do tăng nồng độ CA 15-3 cũng được thấy ở các BN không bị ung thư (Vd: xơ gan) và ở BN bị ung thư gan, phổi và buồng trứng.