Những phản ứng bất lợi với người hiến máu và cách xử trí

Hình ảnh chỉ mang tính minh họa. Nguồn Internet

1. Những trục trặc với dòng máu chảy

            Đôi khi, việc chọc ven không hoàn hảo hoặc ven có thể tăng co thắt sau khi chọc làm cho dòng máu không được duy trì ổn định.

Xử trí khi có những trục trặc với dòng máu chảy:

1.      Không được thăm dò trong ven, vì điều này có thể gây tụ máu và làm người cho rất khó chịu.

2.      Rút kim ra và bỏ túi máu đi vì nó có thể bị nhiễm trùng

3.      Không bao giờ được chọc tiếp ở cùng một tay

4.      Động viên người cho, giải thích cho họ một cách đầy đủ về việc chọc ven không hoàn hảo để duy trì được sự tin tưởng của họ, và xin lỗi họ.

            - Nếu người cho máu đồng ý, có thể thử chọc ven tiếp ở tay kia, đảm bảo là có được ven thích hợp. Không được lấy quá 450 ml cho cả hai lần.

            - Nếu thất bại trong việc duy trì sự ổn định dòng máu chảy trong khi lấy máu, người thực hiện chọc ven phải được thông báo ngay lập tức.

Máu chảy chậm có thể do :

1.      Giảm áp lực của băng : kiểm tra lại để đảm bảo là garo vẫn tốt

2.      Đầu vát của kim bị bít lại bởi thành mạch : quay kim có thể giúp giải quyết được vấn đề.

Vị trí của đầu kim ở đúng vào van ở bên trong lòng mạch : cố tạo lại dòng chảy bằng cách rút nhẹ kim ra hoặc hơi xoay kim một tý.

Trước khi làm những động tác trên :

1.      Cần giải thích là có chút trục trặc với dòng chảy của máu và hỏi xem người cho có bất kỳ sự khó chịu nào không.

2.      Hãy bỏ miếng gạc phủ ra và kiểm tra là không máu tụ.

3.      Nếu không có những vấn đề nào khác, thì tiếp tục điều chỉnh kim.

4.      Tránh sự di động kim hoặc vặn dây lấy máu quá mức do có thể làm tạo ra cục máu đông nhỏ có thể rơi vào dòng tuần hoàn.

            Sự thất bại khi cố tạo lại dòng máu có thể làm cho việc lấy máu chỉ được một phần. Điều này cần được ghi rõ trên thẻ của người cho và họ cần được giải thích và xin lỗi. Nếu lượng máu lấy được quá ít thì không nên tiếp tục lấy máu tiếp. Điều này cũng cần được ghi lại trên thẻ cho máu của người cho.

2. Tụ máu

            Sự tụ máu có thể được phòng ngừa bằng một kỹ thuật chọc ven tốt và một áp lực của băng ép thích hợp trong quá trình lấy máu.

Xử trí nếu có tụ máu:

1.      Ngừng việc cho máu

2.      Băng ép cố định cho tới khi vị trí chọc ven ngừng rỉ máu.

3.      Bôi kem chống viêm lên khắp vùng đó và phủ miếng bông hoặc gạc sau đó băng ép lại

4.      Động viên, an ủi người cho, giải thích điều gì đã xảy ra và lý do của vết bầm tím, và xin lỗi họ.

5.      Bảo người cho máu phải giữ miếng gạc 24 giờ và băng khoảng 2-4 giờ. Nếu họ cảm thấy quá chặt hoặc tê tay thì có thể nới lỏng nó ra.

6.      Nói với người cho máu rằng họ có thể cử động tay một cách bình thường, nhưng không nên nâng các vật quá nặng. Cũng cần nói với họ rằng có thể dùng thuốc giảm đau để dễ chịu, nhưng nếu vùng đó bị đau tăng lên họ có thể đến lại cơ sở truyền máu hoặc bác sĩ của họ.

7.      Ghi lại các chi tiết của tụ máu vào hồ sơ cho máu.

3. Tai biến chọc phải động mạch

            Đây là rắc rối ít gặp trong cho máu, bạn có thể nhận thấy điều này rất nhanh khi thấy máu chảy rất nhanh và máu đỏ tươi.

Xử trí nếu xảy ra tai biến chọc phải động mạch:

1.      Ngừng ngay việc lấy máu, ép mạnh ngay lên chỗ chọc ngay sau khi rút kim, nâng cánh tay cao trên tầm tim.

2.      ấn chặt trong vòng 15 phút

3.      Khi máu đã ngừng chảy, băng ép lại và bảo người cho máu giữ khoảng 4-6 giờ

4.      Động viên an ủi người cho, giải thích đầy đủ về điều gì xảy ra và xin lỗi họ

5.      Ghi lại các thông tin thích hợp vào hồ sơ cho máu

6.      Không cho người cho máu về trước khi họ cảm thấy thật bình thường, và sau khi người cao nhất trong cơ sở truyền máu đồng ý cho họ về

7.      Nếu bạn e ngại sự chảy máu vẫn còn tiếp tục thì nên gửi họ tới một bệnh viện hoặc một cơ sở y tế gần nhất. Nếu người cho máu ở gần cơ sở truyền máu, thì bảo họ quay lại để kiểm tra vào ngày hôm sau.

3. Một vài phản ứng nhẹ, trung bình hoặc nặng :

            Hầu hết mọi người có thể chịu được khi cho 450 ml máu mà không có ảnh hưởng gì. Một số người khác có những phản ứng cảm thấy khó chịu nghiêm trọng thấy có những triệu chững giống như sốc, ngất sỉu hoặc thậm trí co giật. Các phản ứng này có thể xảy ra bất cứ lúc nào, trong khi tuyển chọn, trong khi cho máu, trong khi nghỉ ngơi điểm tâm hoặc ngay cả hàng giờ sau khi cho.

Có yếu tố tâm lý trong hầu hết các trường hợp phản ứng quá nhậy cảm, không khí vui vẻ ở buổi lấy máu thường có thể làm giảm sự lo lắng của người cho và do đó đề phòng được các phản ứng bất lợi. Các phản ứng ở người cho ít khi xảy ra, tuy nhiên nó có các biểu hiện như sau :

-         Nhẹ: có những biểu hiện xây xẩm nhưng không mất đi sự nhận biết.

-         Vừa: có sự tăng nhanh của các biểu hiện trong phản ứng nhẹ và dẫn đến sự mất nhận biết ở người cho.

-         Nặng: có các biểu hiện trên kèm theo sự co giật ( ít gặp ).

a/. Các phản ứng nhẹ:

Các biểu hiện của phản ứng nhẹ ở người cho gồm có :

·        Lo lắng

·        Thở nhanh

·        Mạch nhanh

·        Nhợt nhạt và vã mồ hôi

·        Choáng váng /liên tục thở ngáp

·        Nôn/nôn vọt

Xử trí khi các phản ứng nhẹ xay ra:

1.      Không tiếp tục lấy máu

2.      Nhấc cao chân và hạ thấp đầu của người cho để tăng cung cấp máu

3.      Nới lỏng hoặc cởi những áo quá chật.

4.      Tạo không khí thoáng cho người cho bằng cách mở cửa sổ hoặc bật quạt

5.      Có chỗ chứa thích hợp cạnh giường trong trường hợp người cho bị nôn

6.      Để người cho nghỉ ngơi một cách đầy đủ

7.      Cho người cho máu uống nước mát.

8.      Sau đó cần dìu người cho từ giường tới chỗ nghỉ ăn nhẹ và cho uống thêm nước mát.

9.      Động viên an ủi người cho và nói qua với họ về giai đoạn này. Giải thích với họ là phản ứng này cũng hay gặp và như vậy không có nghĩa là sức khoẻ của họ bị xấu đi.

10. Ghi lại phản ứng vào thẻ của người cho máu.

11. Tư vấn với người cho máu rằng nếu triệu chứng còn tồn tại và dai dẳng cần thông báo lại với ngân hàng máu hoặc tham khảo ý kiến của bác sỹ hoặc y tá.

12. Cần đảm bảo rằng người cho máu hồi phục hoàn toàn trước khi rời nơi lấy máu và phải được nhân viên truyền máu kiểm tra lại.

b/. Các phản ứng trung bình:

            Các biểu hiện của phản ứng mức độ trung bình gồm có :

1.      Mất nhận biết (ngất xỉu)

2.      Các giai đoạn mất nhận biết lặp lại

3.      Mạch chậm và có thể khó bắt được mạch do mạch nhỏ

4.      Thở nhanh nông

Xử trí khi các phản ứng mức độ trung bình xảy ra:

1.      Ngừng lấy máu

2.      Nâng cao hai chân và hạ thấp đầu người cho

3.      Cần phải có bác sĩ hoặc một y tá có kinh nghiệm khám

4.      Nới lỏng hoặc cởi áo quá chật

5.      Tạo không khí thoáng cho người cho bằng cách mở cửa sổ hoặc bật quạt

6.      Có chỗ chứa thích hợp cạnh giường trong trường hợp người cho bị nôn

7.      Kiểm tra lại mạch một cách thường xuyên. Biểu hiện bên ngoài và tần số mạch tốt lên là biểu hiện tốt cho tình trạng của người cho máu.

8.      Nếu có thể nên chuyển người cho này sang một phòng khác để yên tĩnh và để người cho máu khác không thấy những gì đang xảy ra.

9.      Nếu không có phòng khác thì cần quây màn chắn quanh người cho.

10. Phải luôn có người ở cạnh người cho máu đó

11. Động viên an ủi người cho và nói với họ qua về các giai đoạn này. Cũng cần nói với họ sau này không nên cho máu nữa.

12. Ghi lại các phản ứng của người cho vào hồ sơ

13. Đảm bảo người cho được nghỉ ngơi và hồi phục hoàn toàn trước khi về.

14. Nói với người cho, nếu các triệu chứng còn dai dẳng thì đến khám bác sĩ của họ hoặc bệnh viện gần nhất.

15. Đảm bảo là người cho máu được một nhân viên giám sát cho về.

16. Nếu có thể nên thu xếp cho xe đưa họ về nhà.

c/. Các phản ứng nặng ở người cho máu :

            Thoáng ngất có thể kèm theo các cơn co giật. Các cơn co giật có thể đến trước mọi biểu hiện và các triệu chứng của vasovagal và có thể xảy ra mà không có tiền triệu. Các cơn co giật có thể thay đổi trầm trọng thêm từ sự mất ý thức có kèm theo co giật nhẹ hoặc cơn choáng nặng có kèm không kiểm soát được sự bài tiết nước tiểu và phân. Lúc này phải gọi ngay bác sĩ hoặc y tá.

            Ngất xỉu có thể hay gặp, nhưng co giật thì rất hiếm gặp. Nếu quy trình sàng lọc người cho được thực hiện qua việc kiểm tra tiền sử bệnh và kiểm tra sức khoẻ thì co giật sẽ không xảy ra. Phần lớn các cơn co giật sẽ ngừng sau vài phút, nhưng chúng thường làm hoảng sợ những người cho máu khác, vì vậy mà những nhân viên không liên quan đến việc chăm sóc theo dõi người cho máu bị co giật thì cần đánh lạc hướng chú ý và an ủi những người cho máu khác.

Xử trú khi những cơn co giật xảy ra:

1.      Quay người cho nằm nghiêng để tránh tắc đường hô hấp.

2.      Giữ người cho nhẹ nhàng để tránh bất kỳ tổn thương.

3.      Quây mành xung quanh người cho để tạo sự riêng biệt.

4.      Kiểm tra mạch thường xuyên.

5.      Phải có bác sĩ hoặc y tá khám, kiểm tra.

6.      Nới lỏng quần áo.

7.      Tạo sự thoáng khí cho người cho bằng cách mở cửa sổ và bật quạt.

8.      Nếu các cơn co giật kéo dài hơn 5 phút, đây là một tình trạng cấp cứu và bác sĩ phải có mặt ngay. Có thể tiêm Diazepam vào tĩnh mạch theo chỉ định của bác sỹ (tiêm bắp thì không có tác dụng trong các trường hợp co giật).

            Động viên an ủi người cho và giải thích điều gì đã xảy ra.

9.      Nhẹ nhàng khuyên người cho không nên cho máu lại.

10. Ghi lại tai biến vào: hồ sơ người cho và sổ tai biến của phòng.

11. Kiểm tra lại tiền sử bệnh và hồ sơ kiểm tra sức khoẻ các lần cho máu trước để xác định có bất kỳ dự báo về các cơn co giật có thể xảy ra không.

12. Khuyên người cho nên đến bác Sỹ của họ hoặc một bệnh viện gần nhất.

13. Đảm bảo là người cho đã nghỉ ngơi và hồi phục hoàn toàn trước khi rời điểm lấy máu.

14. Đảm bảo là có bác sĩ hoặc nhân viên khác đồng ý cho họ về.

15. Thông báo với thầy thuốc của người cho về tai biến đã xảy ra.

16. Thu xếp đưa người cho về nhà khi họ hồi phục hoàn toàn và phải có người hộ tống họ hoặc thu xếp đưa họ tới bệnh viện.

4. Tăng thông khí

            Tăng thông khí là sự thở quá nhanh, nó làm giảm CO2­­­­­ trong máu. Tiếp theo, điều này sẽ dẫn đến là gây co thắt cơ. Nói chuyện với người cho máu để làm họ an tâm và làm giảm đi sự lo lắng, có thể đề phòng được tăng thông khí.

Xử trí khi sự tăng thông khí xảy ra :

1.      Hướng dẫn người cho hít thở nhẹ và chậm, nhưng không nên thở sâu.

2.      Nếu việc này bị thất bại dẫn đến co cứng cơ, cần hướng dẫn người cho hít thở không khí vào một cái túi.

3.      Giải thích điều gì đang xảy ra và an ủi động viên họ.

5. Các tai biến khác

            Có thể có các có nguy cơ tổn thương vào đầu hoặc thân thể nếu người cho máu ngất và ngã.

Xử trí khi có tổn thương trên đầu hoặc các tổn thương khác:

            Đòi hỏi chú ý về y tế :

1.      Người cho máu phải được bác sĩ hoặc y tá khám.

2.      Nếu có bất kỳ nghi ngại nào về tình trạng của người cho, cần thu xếp chuyển họ tới bệnh viện và phải có y tá đi kèm.

3.      Ghi lại các tai biến

·        Vào hồ sơ cho máu

·        Vào mẫu theo dõi tai biến (do người nhân viên thực hiện lần lấy máu này ghi)

·        Vào sổ theo dõi tai biến của phòng

Xử trí nếu tổn thương ở mức độ nhẹ:

1.      Phải để người cho nghỉ ngơi và hồi phục hoàn toàn trước khi rời điểm lấy máu, trừ khi việc chuyển họ tới bệnh viện đã được thu xếp

2.      Người cho máu phải được một nhân viên của phòng đồng ý cho về và người đó quyết định có thông báo với bác sĩ của người cho máu hay không.

3.      Nói với người cho nếu họ cảm thấy không khoẻ, thì họ nên đến bác sĩ của họ hoặc bệnh viện gần nhất./.