Xét nghiệm đo độ thẩm thấu niệu và ý nghĩa lâm sàng

ĐỘ THẨM THẤU NIỆU

NHẮC LẠI SINH LÝ

Độ thẩm thấu niệu (urine osmolality) đo số lượng các phần tử có hoạt tính thẩm thấu trong 1 kg nước tiểu. Thống số này phản ánh khả năng cô đặc nước tiểu của thận. Sau một đêm nhịn đói, độ thẩm thấu niệu phải cao gấp ít nhất 3 lần so với độ thẩm thấu máu.

Trong thực hành có thể sử dụng 2 thuật ngữ với ý nghĩa tương đương là độ thẩm thấu niệu (osmolalité urinaire) và tính thẩm thấu niệu (osmolarité urinaire) khi trong nước tiểu không có các phân tử có TLPT lớn (Vd: protein).

MỤC ĐÍCH VÀ CHỈ ĐỊNH XÉT NGHIỆM

1.      Để giúp cho chẩn đoán và đánh giá các bất thường về dịch và điện giải trong cơ thể.

2.      Để giúp quyết định nhu cầu dịch của cơ thể.

CÁCH LẤY BỆNH PHẨM

- Lấy bệnh phẩm nước tiểu 24h.

- Không cẩn yêu cầu BN phải nhịn ăn khi tiến hành đo độ thẩm thấu niệu đối với mẫu bệnh phẩm nước tiểu làm ngẫu nhiên.

- Khai thác tất cả các thuốc BN đã sử dụng trong vòng 72h trước đó (nhất là các thuốc có tác dụng gây lợi tiểu).

GIÁ TRỊ BÌNH THƯỜNG

- Mẫu bệnh phẩm nước tiểu lấy ngẫu nhiên: 50 - 1200 mOsm/Kg H₂O hay 50 -1200 mmol/Kg.

Sau khi nhịn ăn 12-14h: > 850 mOsm/kg H₂O hay > 850 mmol/Kg.

TĂNG ÁP LỰC THẨM THẤU NIỆU

Các nguyên nhân chỉnh thường gặp là:

- Bệnh Addison.

- Tăng nồng độ nitơ máu (azotemia) (Vd: hội chứng urê máu cao).

- Suy tim ứ huyết

- Mất nước.

- Đái tháo đường.

- Tiêu chảy.

- Phù.

- Có đường trong nước tiểu.

- Xơ gan.

- Chế độ ăn có nhiều protein.

- Tăng natri máu.

- Nhiễm toan cetôn máu.

- Sau mổ.

- Tăng urê trước thận (prerenai azotemia).

- Tăng gánh natri trong cơ thể.

- Hội chứng tiết ADH không thích hợp (SIADH).

- Hội chứng urê máu cao.

GIẢM ÁP LỰC THẨM THẤU NIỆU

Các nguyên nhân chính thường gặp là:

- Suy thận cấp.

- Cường adosterol.

- Đái tháo nhạt.

- Viêm cầu thận (glomerulonephritis).

- Chế độ ăn có nhiều protein.

- Tăng canxi máu.

- Hạ kali máu.

- Hạ natri máu.

- Bệnh đa u tủy xương.

- Thừa nước.

- Thiếu máu hổng cầu hình liềm.

- Tắc nghẽn đường tiết niệu.

- Ngộ độc nước.

CÁC YẾU TỐ GÓP PHẦN LÀM THAY ĐỔI KẾT QUẢ XÉT NGHIỆM

Kết quả XN có thể bị thay đổi do sử dụng kháng sinh, dùng thuốc chống trầm cảm, thuốc điều trị tâm thần, bromocriptin, hóa chất điều trị ung thư, dextran, thuốc lợi tiểu, glucose, mannitol và thuốc cản quang.

LỢI ÍCH CỦA XÉT NGHIỆM ĐO ĐỘ THẨM THẤU NIỆU

XN đặc biệt hữu ích để đánh giá tình trạng tăng và giảm natri máu.

XN giúp để chẩn đoán phân biệt giữa tăng nitơ máu nguồn gốc trước thận với hoại tử ống thận cấp do thiếu máu cục bộ gây nên.